Hooggevoeligheid
Myrthe en Madelon, 21 nov. 2011.
Inleiding
Wij gaan het hebben over hoog gevoeligheid of hoog sensitiviteit. Wij zijn erachter gekomen dat hier nog maar weinig over bekend is bij onze omgeving. Ook veel leerkrachten weten niet wat dit betekent en of ze iets met deze informatie zouden moeten. Uit onderzoek is gebleken dat zo’n 20% van de mensen in meer of mindere mate hoog gevoelig is. Dit wil voor ons het volgende zeggen: neem in je hoofd je klas van je stage of LIO er eens bij, daarvan is
1 op de 5 kinderen hoog sensitief. Hij of zij weet niet waarom hij anders is, maar kan dit wel merken in een aantal opzichten. Wij, de aankomende leerkrachten, weten niet wat er met hem of haar is en wij weten hier dus ook niet naar te handelen. Je kunt van mening zijn dat je niet iedereen een etiket hoeft te geven in de klas, maar wij zijn van mening dat het wel goed is bewust te zijn van deze ‘aandoeningen’ en daar iets over te weten.
Elaine N. Aron
Elaine N. Aron is een Amerikaanse onderzoekspsychologe en psychotherapeute. Tevens is zij een universitair docent psychologie en psychotherapeute in Amerika. Elaine is de grondlegster van het begrip Highly Sensitive Person (HSP), ofwel een Hoog Sensitief Persoon.
De Amerikaanse onderzoekster is zelf een hoogsensitief persoon en is tevens moeder van een hoogsensitief persoon.
In feite wordt er volgens Elaine al vijftig jaar onderzoek gedaan naar hooggevoeligheid bij baby’s en kinderen, maar dit is nooit onder een bepaalde noemer beschreven. Vaak werd het getypeerd als een lage zintuiglijke drempel, aangeboren verlegenheid, bangelijkheid of geremdheid. Met haar onderzoeken heeft Elaine een nieuwe benaming gegeven aan deze eigenschap, met als doel een gerichtere beschrijving te kunnen geven en een nieuwe manier van denken over sensitieve kinderen te ontwikkelen.
Een van de redenen waarom zij besefte dat de eigenschap een nieuwe naam moest krijgen, was omdat zij als sensitief persoon iets beter weet wat er in een sensitief persoon omgaat. Elaine heeft pas op latere leeftijd ontdekt dat zij hooggevoelig is en dit heeft voor een hoop verheldering en verlichting over haar kindertijd en jeugd gezorgd. Vroeger voelde zij zich altijd anders dan andere kinderen; ze trok zich vaak terug, wilde absoluut niet in de belangstelling staan en meed het liefst spelletjes en sport met andere kinderen. Toen zij ongeveer 23 jaar oud was, onderging Elaine een medische behandeling. Het leek een paar weken beter te gaan, maar daarna kwam haar mysterieuze ‘gebrek’ weer terug. Later probeerde ze wat psychotherapie. Na een aantal sessies zei haar therapeute: ‘Maar natuurlijk was jij van slag, jij bent een zeer sensitief persoon’. Elaine heeft vanaf dat moment diverse jaren in therapie gezeten, waarin ze diverse ervaringen uit haar jeugd heeft verwerkt. Naar mate ze inzicht kreeg over haar gevoelens, was ze in staat de wereld weer in te stappen. Inmiddels geniet zij ervan om deel uit te maken van dingen, om een deskundige te zijn en de bijzondere gave van haar sensitiviteit te delen met anderen.
Elaine is in 1992 begonnen met haar onderzoek naar hoogsensitiviteit als karaktereigenschap. Haar onderzoeken zijn gebaseerd op interviews en vragenlijsten die zij bij honderden, misschien wel duizenden sensitieve volwassenen, ouders en kinderen heeft afgenomen. Haar onderzoeksresultaten zijn breed gepubliceerd in zowel wetenschappelijke tijdschriften als in boeken. Elaine wordt zelfs internationaal erkend als de auteur met de best verkochte boeken omtrent dit onderwerp. Haar eerste boek werd een bestseller en is tot dusver vertaald in het Nederlands, Japans, Chinees, Grieks en Pools. Veel mensen die haar boeken toen lazen, zeiden dat ze hadden gewild dat hun ouders tijdens de opvoeding op de hoogte waren geweest van deze eigenschap. Dankzij het publiceren van haar boeken wil zij ouders helpen en tips geven bij de opvoeding van hooggevoelige kinderen. Zij weet als geen ander dat sommige opvoeders problemen kunnen ondervinden bij de opvoeding van hun hooggevoelige kind.
Vandaag de dag blijft Elaine schrijven, onderzoeken uitvoeren en publieke lezingen en workshops geven. Zelf geeft ze aan: ik wil dit zo vaak en zo lang blijven doen, zolang mijn zeer gevoelige natuur dit mogelijk maakt.
Filmpje Elaine N. Aron
Link: http://www.youtube.com/watch?v=04gnoReKgD4
Elaine vertelt in het filmpje kort wat over zichzelf en over het onderwerp hoogsensitieve personen. Ze vertelt dat 20% van de mensen hooggevoelig is. Vertaald naar onze stagepraktijk zou dat dus betekenen dat 1 op de 5 leerlingen hooggevoelig is. Ze vermeldt hierbij dat er evenveel jongens/mannen als meisjes/vrouwen hooggevoelig zijn en dat zowel mensen als dieren hooggevoelig kunnen zijn.
Ze vertelt dat hooggevoelige personen ‘meer’ kunnen opnemen, waardoor ze sneller en eerder subtiele zaken opmerken. Als ware leven hooggevoelige personen met talloze antennetjes en pikken voortdurend signalen op.
Verder vertelt Elaine dat het handig is om te weten dat je hooggevoelig bent, zodat je er je voordeel uit kunt halen en andere effecten beter leert begrijpen en compenseren. Ook kan het handig zijn om bepaalde gebeurtenissen en handelingen (bijvoorbeeld uit het verleden) terug te leiden naar hooggevoeligheid. Voor veel mensen kan dit leiden tot meer begrip, acceptatie en verduidelijking.
Elaine heeft een test gemaakt op basis van haar vele onderzoek. In het filmpje waren een paar van deze vragen/stellingen te horen. Ook gaf ze in haar filmpje wat tips voor mensen die hooggevoelig zijn en voor mensen die een hooggevoelig kind hebben. Wij komen later nog terug op deze vragenlijst en op tips, vertaald naar het onderwijs.
De vier terreinen en de kenmerken hooggevoelige personen
Voordat ik inga op de kenmerken van hooggevoeligheid, wil ik het Landelijk informatiepunt HoogSensitieve Kinderen introduceren. Het LiHSK biedt informatie over hoogsensitieve kinderen door middel van hun website, brochures, lezingen en workshops. Zij geven ondersteuning, begeleiding en advisering aan kinderen, ouders en leerkrachten.
Het Landelijk informatiepunt HoogSensitieve Kinderen baseert al zijn informatie op onderzoeksresultaten en conclusies van Elaine Aron. Het LiHSK heeft een lijst opgesteld met kenmerken die een hooggevoelig kind kan hebben. Belangrijk om te vermelden is dat hooggevoeligheid bij ieder kind anders tot uiting komt en dat niet ieder kind ieder kenmerk zal bezitten/hebben. Myrthe vertelt hier verderop in onze presentatie wat meer over.
Er is niet één beschrijving dat past bij het begrip hooggevoeligheid. Eigenlijk kun je vaststellen dat hooggevoeligheid in vele maten en vormen voorkomt.
Ook is het belangrijk om te vermelden dat hooggevoeligheid niet verward moet worden met bepaalde gedragsstoornissen zoals ADHD, ADD of PDD-nos. Veel kenmerken die horen bij hooggevoeligheid lijken ook te behoren bij deze gedragsstoornissen. Ouders en leerkrachten dienen zich te realiseren dat zowel gedragsstoornissen als hooggevoeligheid slechts te diagnosticeren zijn naar aanleiding van het complete beeld dat een kind laat zien in zijn of haar gedrag en niet naar aanleiding van enkel en alleen losse kenmerken. Bij twijfel is het natuurlijk raadzaam om deskundige hulp te zoeken van bijvoorbeeld een kinderpsycholoog,
-orthopedagoog of -psychiater.
De opsomming van kenmerken is onderverdeeld in vier categorieën, namelijk op lichamelijk gebied, emotioneel gebied, mentaal gebied en spiritueel gebied. Dit zijn de mogelijke kenmerken die een hooggevoelig persoon kan hebben/ervaren:
Kenmerken op lichamelijk gebied:
- Veel zien, kleine veranderingen waarnemen
- Graag ‘langs de kant’ staan om te observeren
- Scherp horen, bijvoorbeeld geluiden snel ‘hard’ noemen
- Geïrriteerd zijn door kleine ongemakken, zoals een natte mouw of labeltjes in kleding
- Intens reageren op lichamelijke pijn
- Subtiele geur- en smaakverschillen onderscheiden
- Gevoelige ogen, bijvoorbeeld licht snel ‘fel’ noemen.
Kenmerken op emotioneel gebied:
- Stemmingen en emoties aanvoelen
- Zich snel zorgen maken
- Naar kinderen toetrekken die enigszins buiten de groep vallen
- Behoefte hebben aan een rustige omgeving met niet teveel mensen
- Moeite hebben met veranderende omstandigheden
- De kwetsbaarheid van anderen zien en begrijpen
- Tijd nodig hebben om aan een nieuwe situatie of omgeving te wennen
- Zich goed kunnen verplaatsen in de gevoelens van anderen, inlevingsvermogen
- Niet van verassingen houden en in het middelpunt van belangstelling willen staan
- Op jonge leeftijd al in staat zijn tot zelfreflectie
Kenmerken op mentaal gebied:
- Een goed geheugen hebben
- Voor de leeftijd over een grote woordenschat beschikken
- Snel van de ene gedachte naar de andere associëren
- Diepzinnige vragen stellen
- Eindeloos willen weten ‘waarom’
- Resultaten van rekenen blijven achter bij de rest van de vakken
- Een goed gevoel voor vreemde talen hebben
- Kennis op school niet letterlijk kunnen reproduceren, maar liever creatief toepassen
- Moeite hebben met structureren en organiseren
- Een hekel hebben aan oefenen en herhalen
- Dichtklappen of zenuwachtig worden bij feitelijke, gesloten vragen
- Liever belevend lezen dan begrijpend lezen
Kenmerken op spiritueel gebied*:
- Eigen wijsheid, heel gericht de eigen weg volgen
- Vol levenslust, heel blij en enthousiast kunnen zijn
- Zeer veel hechten aan de waarheid
- Gericht zijn op liefde en vrede
- Diep nadenken over levensvragen
- Sterke binding hebben met de natuur (planten en dieren)
- Blijf geven van respect voor het leven en voor andere mensen
- Wat tegenover elkaar staat tot harmonie willen brengen (‘mediator’)
*De kenmerken op spiritueel gebied zijn niet wetenschappelijk bewezen. Het LiHSK vermeldt deze toch, omdat Elaine in haar onderzoek ontdekt heeft dat hooggevoelige personen deze kenmerken toch vaak hebben/vertonen.
Wetenschappelijk
Sensitiviteit is een aangeboren eigenschap, en daarbij vanaf de geboorte aanwezig. Hierdoor wordt dit vaak als karaktereigenschap gezien: denk aan verlegen, kieskeurig of lastig. Bij ongeveer 30% van de HSP spreken we van een juist extravert karakter. Er is dus lastig de vinger te leggen op het feit wanneer iemand wel of niet hoog gevoelig is.
Hoog sensitiviteit kan worden weergegeven in een
vier categorieën onder te verdelen:
· Diepgaande verwerking
· Overprikkelbaarheid
· Emotionele intensiteit
· Sensorische sensitiviteit
Carolyn Robertson vertelt in een interview in de overlevingsgids voor hoog sensitieve personen over het zenuwstelsel. Zij is neuraal therapeute en ontdekte dat de hersenen van
Op het plaatje zie je de hersenen afgebeeld van een persoon met een hoge gevoeligheid. Deze doorsnede is gemaakt terwijl de proefpersoon naar plaatjes die heftige emoties konden oproepen, keek. Dit onderzoek is uitgevoerd met mensen die zeer waarschijnlijk hoog sensitief waren en mensen die zichzelf hier niet in herkende. Hieruit bleek niet dat er meer hersenactiviteit was dan bij anderen, maar wel dat de intensiteit van de activiteit veel hoger is. Zo zijn de hersenen van een persoon met een gemiddelde sensitiviteit rood-oranje gekleurd en zoals je ziet hier geel, wat aangeeft dat er meerdere prikkels in een moment binnenkomen en verwerkt worden.
In je hoofd verlopen onbewuste en bewuste verwerkingsprocessen. Bij
Hoog gevoeligheid mag dan wel een aangeboren persoonlijkheidskenmerk zijn, dat wil niet zeggen dat de omgeving hier helemaal geen rol speelt.
Hoog gevoeligheid komt evenveel voor bij jongens als bij meisjes. Omdat jongens en meisjes diverse karaktereigenschappen hebben, en hoog gevoeligheid sowieso bij iedereen al anders naar buiten komt, kan dit erg verschillen. Omdat hoog gevoeligheid over het algemeen bij meisjes sneller wordt geaccepteerd zullen zij zich hierin gemakkelijker durven uiten en begrepen voelen. Mannen kunnen dit zien als een aantasting op de mannelijkheid en het daardoor ´wegstoppen´. Wanneer een meisje verlegen is pakken we dat meestal wat subtieler aan, terwijl we van een jongen verwachten dat hij gewoon mee gaat spelen of zich over angsten heen zet.
Leven als hoogsensitief persoon
Wij willen nu graag een filmpje laten zien van een meisje dat hoogsensitief is. In dit filmpje zal eerdere informatie uit onze presentatie naar voren komen en deze kan gekoppeld worden aan de realiteit. Wij moeten hier echter wel bij vermelden dat dit meisje zeer hoogsensitief is en dat haar hooggevoeligheid in extreme mate naar voren komt. Wij vermelden dit duidelijk, omdat er anders een fout beeld ontstaat over hooggevoelige kinderen. Zoals wij al eerder hebben verteld, kan hooggevoeligheid in vele vormen en maten voorkomen. Dit meisje is hier een ‘extreem’ voorbeeld van.
Link: http://www.klasse.be/tvklasse/19682-Ik-ben-hoogsensitief
Hoogsensitieve kinderen in de klas (TIPS)
· Hoog stimulatieniveau
Voor iedereen geldt dat je het beste leert als het niveau van prikkeling optimaal is, dus niet te hoog en niet te laag. Kinderen met een hoge sensitiviteit kunnen gemakkelijker overprikkeld raken. Zij hebben op z’n tijd een rustige activiteit nodig en kunnen gebaat zijn bij zelfstandig werk. Ook wet werktempo kan verlaagt worden door een HSK de mogelijkheid tot kleinere deelstappen te geven. Zo kan een kind zich eerst focussen op een deel stap en niet op het geheel, wat veel stappen met zich meebrengt en voor meer prikkeling zorgt.
· Bewust van verlegenheid en eventuele angst
Wees als leerkracht bewust van de diverse symptomen die er zijn rondom hoog gevoeligheid. Weet ook hoe een kind reageert wanneer het kind overprikkeld raakt. Dan kun je als leerkracht snel ingrijpen en handelen naar de situatie om de overprikkeling zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer een kind overprikkeld is, heeft het ten minste 20 minuten nodig om deze te verwerken en tot rust te komen.
· Respect voor verschillen
Ieder kind is anders, zo zijn er ook kinderen met hoog sensitiviteit. Ook HSK´s op zich zijn allemaal divers. Leer het kind kennen en werk nauw samen met de ouders/verzorgers. Zorg dat deze kinderen zich gerespecteerd voelen en begrepen voelen, maar maak ze hierbij niet onnodig ‘specialer’ dan de rest. Mocht er een extreem geval in de klas zijn, kun je de klas het beste uitleggen waarom iemand reageert zoals hij of zij reageert en de klas erbij betrekken. Zo wordt het geen onnodige taboe.
· Evenwicht tussen pushen en plannen
uit onderzoek blijkt dat bij veilig gehechte HSK´s een geringe hoeveelheid overprikkelende situaties aan het begin van het schooljaar er later toe leidde dat ze in vergelijkbare situaties vaak minder overprikkeld raakten. Op HSK´s die al in meer mate stress ondervinden heeft dit een negatief effect. Voel als leerkracht aan wanneer een kind een duwtje in de rug nodig heeft of juist even de ruimte moet krijgen. Dit betekent niet dat je een HSK moet ontdoen van alle plichten of gevolgen van gedrag , maar bereid het kind hierop voor en handel op een duidelijke manier. Zware straffen werken vaak averechts bij deze kinderen, meeste HSK´s leven regels strikt na en zullen het zichzelf al sterk aanrekenen, wanneer zij hiervoor sterk gestraft worden blijft vooral deze stressvolle ervaring hen bij, in plaats van de boodschap hierachter.
· Structuur en verandering
Een duidelijke structuur en vastigheid zorgt voor minder prikkelingen en geeft een rust aan kinderen die hier minder goed mee om kunnen gaan. Wanneer er veranderingen gaan plaatsvinden, andere situaties zich voor gaan doen kun je HSK´s hier het beste op voorbereiden.
Discussie
Stelling: ‘Zorgt het begrip
In: Hooggevoeligheid
blog comments powered by Disqus
