Vaak is probleemgedrag het gevolg van onmacht

Probleemgedrag bij leerlingen is een uiting van frustraties en een roep om aandacht. Helaas wordt er in het onderwijs maar al te vaak gesproken over kinderen met gedragsproblemen, in plaats van kinderen die probleemgedrag vertonen. De nadruk wordt dan al direct op het probleem gelegd, met als gevolg dat het kader waarin het kind zich bevindt al geschetst is en het probleem alleen maar versterkt.

Niet ‘nieten’

Kinderen voelen heel goed aan hoe er naar hen gekeken wordt. Wanneer een opvoeder of – in het geval van een klassensituatie – de leerkracht continu de aandacht blijft leggen op het probleemgedrag en het gedrag benoemt dat de leerling ‘niet’ moet laten zien, dan klinkt dat ongeveer als volgt:

”Zit niet zo te wiebelen!”

”Waarom heb je niet opgelet?”

”Niet aan je buurman zitten!”

”Waarom luister je niet?”

Het woord ‘niet’ slaat in als een mokerslag, die zich keer op keer herhaalt. Het kind wordt steeds weer afgewezen. Is het dan gek dat een leerling dat gedrag nog vaker laat zien? Het is namelijk het enige waarmee hij aandacht krijgt.

Benoem positief gedrag

De ervaring leert dat het helpt om juist positief gedrag te benoemen. Leerkrachten zouden eens uit moeten proberen wat het zinnetje ”Wat zit Sanne goed op haar stoel!” teweeg brengt. Grote kans dat er een paar seconden veel met stoelen geschoven worden, totdat bijna iedereen goed zit. Want Sanne krijgt een complimentje, en wie wil dat nu niet?

De leerkracht die loert op dit gewenste gedrag en dat gedrag uitdrukkelijk (maar wel zo natuurlijk mogelijk!) benoemt, zal in veel gevallen beloond worden met leerlingen die juist dit gedrag laten zien. Loeren op positief gedrag kan er heel eenvoudig voor zorgen dat dit gedrag zich vaker laat zien dan ongewenst gedrag.

Consequenties

Positief gedrag speelt een essentiële rol bij iedere leerling en staat aan de basis voor een prettig en werkbaar pedagogisch klimaat. Daarbinnen zullen leerlingen het naar hun zin hebben en beter presteren, maar ook de leerkracht die dit voor elkaar krijgt zal zich prettiger voelen. Dat wil niet zeggen dat negatief gedrag altijd omgebogen moet worden naar positief gedrag of dat negatief gedrag altijd genegeerd moet worden. Juist niet, want leerlingen moeten ook worden voorbereid op de maatschappij en daar zijn nu eenmaal consequenties aan bepaalde gedragingen verbonden. We hebben immers allemaal te maken met normen en waarden. Het is de rol van de leerkracht om de leerling hierop te wijzen. Echter, de manier waarop een leerkracht een leerling aanspreekt, lopen per leerkracht nogal uiteen. Zolang er sprake is van respect en de leerkracht vooral uitlegt wáárom bepaald gedrag niet gewenst is, zal dit veel meer effect hebben dan alleen het afkeuren en bestraffen van negatief gedrag.